Harari’s ongelijk

Yuval Harari schreef Homo Deus [1], waarin hij een mogelijk toekomstbeeld schetst voor de menselijke samenleving. Het is gebaseerd op een extrapolatie aan de hand van de visies van vele wetenschappers. Hieronder de tekst van een oproep tot discussie in de herfst van 2019. Harari zelf verwacht dat hij ongelijk heeft omdat elke toekomstvoorspelling fout is, zoals hij als geschiedkundige heeft geleerd.  Hij hoopt daarnaast dat de dominantie van de techniek over de mens, zoals hij schetst, een halt kan worden toegeroepen. Een weg daartoe is een versterking van ons bewustzijn, bijvoorbeeld d.m.v. meditatie.

Harari heeft groot gelijk wanneer hij, in zijn veel geprezen boek Homo Deus [1], constateert dat wij meer en meer leven in een door onszelf geschapen wereld. Wij veranderen onze wereld permanent om de problemen van honger, ziekte en oorlogen te overwinnen of vermijden. Als gevolg verandert het oorspronkelijke natuurrijk steeds meer in een door de mensheid gecreëerd cultuurrijk. M.b.v. de techniek ontwikkelen wij onszelf en scheppen een nieuw rijk van machines en robots.

Harari heeft gelijk als hij de unieke menselijke eigenschappen noemt in vergelijking met de dierenwereld: intelligentie, bewustzijn, het geloof in mythen en religies waardoor het mogelijk wordt om grootschalige samenwerkingsverbanden te creëren en te onderhouden. Dit leidt tot het ontstaan van bureaucratische systemen en een kleine elite.

Harari heeft gelijk dat de wetenschap de mogelijkheid van een menselijke vrijheid niet goed kan begrijpen. Het menselijk gevoel zegt daartegenover vaak dat wij eigen verantwoordelijkheden en keuzes hebben. Ligt dit aan het concept vrijheid, aan de wetenschap of aan een misinterpretatie van het gevoel?

Volgens Harari zullen deze drie elementen, de ontwikkelende technologie, de groeiende intelligentie van de mensheid en het idee van vrijheid leiden tot het verlangen en de mogelijkheid om alles te weten, tot dataisme. Geen vrijheid van meningsuiting, maar vrijheid van informatie. Deze informatie komt echter in handen van de systemen en de elite. Het overgrote deel van de mensen zal geen rol meer spelen. Alles wat zij nog doen, voelen en denken is bekend en voorspelbaar.

Harari schrijft dat zijn boek geen voorspelling is maar slechts een mogelijkheid schetst. Op vele plaatsen lijkt het dat hij alleen een door anderen gestarte denkrichting tot het einde doorredeneert. Het beeld van een satire komt op. Het boek blijft bij de lezer tot het eind knagen en omdat Harari de mogelijke eigen twijfels aan zijn uitgangspunten nergens expliciet verwoordt.

Voor antroposofen is dit een ideaal boek om te oefenen. Harari is overduidelijk zelf geen antroposoof. Hij ontkent het bestaan van de ziel. Hij heeft het wel over de geest, maar heeft daar een materialistisch beeld van. Gegeven zijn uitgangspunten heeft hij gelijk in de resultaten van zijn redeneringen. Maar hoe zit het als we die uitgangspunten wat veranderen of daar gezichtspunten aan toevoegen? Er is veel ruimte om dat te doen en spannend om te zien waar we dan uitkomen.

  1. Yuval Noah Harari, Homo Deus, een kleine geschiedenis van de toekomst, Thomas Rap, 2017, 444 blz.
  2. Samenvatting van het boek Homo Deus.
  3. VPRO: Tegenlicht 29 oktober 2017: Mensen goden en technologie
    https://www.npo.nl/vpro-tegenlicht/29-10-2017/VPWON_1269669
  4. Rudolf Steiner, De ijzeren noodzakelijkheid, voordracht van 6 oktober 1917 in GA 177, Der Sturz der Geister der Finsternis, ook in Natuurwezens, Christofoor.
Print Friendly, PDF & Email
Scroll naar boven