Op 24 juli 2024 overleed Hans Dieter, beeldend kunstenaar. Hij liet ons veel na, zoals schilderijen, muurschilderingen, houten beeldjes en grafisch werk. Een enkele keer mocht ik met hem discussiëren over de relatie tussen de bovennatuur, de bron van onze creativiteit, en de ondernatuur, de menselijke scheppingen. Hoewel hij een zeer betrokken antroposoof was, was hij toch altijd voorzichtig om hier uitspraken over te doen.
Ik kijk nog eens naar een schilderij van hem en ga langs de vragen waarvan hij de antwoorden open liet. Het toont ons karakteristieke elementen die in veel van zijn werk zijn terug te vinden: Gekleurde, niet scherp afgebakende wolken, geometrische vlakken met een voorkeur voor horizontale en verticale rechte begrenzingen, lossen lijnstukken, vaak recht, of in een enkele boog, soms elkaar rakend maar elkaar liever niet snijdend, en een paar menselijke figuren. Alle objecten lijken twee- en soms eendimensionaal, maar overlappen elkaar wel. het geheel wekt slechts hier een daar, vooral door de menselijke figuren, het vermoeden van een driedimensionale ruimte.
Het totale schilderij is prettig kleurrijk en interessant om naar te kijken. Het roept bij mij open vragen op waarvan de antwoorden zeker niet scherp hoeven te zijn. De volgende associatie knaagt enigszins.
Onze driedimensionale fysieke wereld wordt vanuit de etherwereld vormgegeven. Rudolf Steiner legt uit dat die wereld tweedimensionaal is, corresponderend met de buitenkanten, de oppervlakken van de 3D objecten. De ruimtelijk ervaring ontstaat vooral doordat deze objecten van elkaar gescheiden zijn. De etherwereld ontstaat uit de astrale wereld, deze is eendimensionaal. Iedere astrale belevenis speelt zich af in de tijd. De geestelijke wereld, de oorsprong van alles, is nuldimensionaal. Alle wezens in deze wereld doordringen elkaar volledig.
Er zijn duidelijk verscheidene een- en tweedimensionale objecten te herkennen. Interessant is dat sommige lijnen samen een opzet van een tweedimensionale structuur realiseren. Dit roept bij mij de vraag op of ik mij iets kan voorstellen bij de groei van een etherisch object uit een verzameling astrale gebeurtenissen, zoals een fysiek object kan zijn opgebouwd uit een samenstel van verschillende geaarde vormen.
In een schilderij kunnen niet eenvoudig nuldimensionale objecten worden weergegeven. Kunnen we de gekleurde wolkenvlakken op die manier interpreteren? Zij raken, maar lijken elkaar ook hier en daar te doordringen. Die gehele achtergrond lijkt hieruit te zijn opgebouwd. Sommige, wat meer duidelijke wolken bevatten de opzet van een kruis van drie of vier dikke lijnstukken, waar bij het snijpunt is opengelaten. Zijn dit aanzetten tot een astraliteit vanuit een geestelijke kern?
Samengevat zie ik afbeeldingen van objecten, interacties en het begin van creaties vanuit de vier werelden waarvan ik mij als mens enigszins een voorstelling kan maken. Zou Hans Dieter het zo bedoeld hebben? Misschien niet zo belangrijk. Dat hij de vragen en vermoedens bij mij oproept is een groot geschenk!
(Er is een latere versie van dit bericht, na een aantal weken en gesprekken opnieuw geschreven).
