In de discussie over AI, kunstmatige intelligentie, komt steeds naar voren dat we eigenlijk niet weten wat intelligentie is. Er wordt verschillend over gedacht, of er wordt onmiddellijk toegegeven dat het een onduidelijk begrip is. Omdat AI op dit moment zo’n prominente rol speelt in de maatschappelijke discussies is het van belang meer helderheid te krijgen waar we het over hebben. Daardoor is ook het verschil tussen menselijke en kunstmatige intelligentie beter te duiden.
Intelligentie heeft te maken met het vermogen om in moeilijke situaties zinvol te kunnen handelen. Wat zinvol is hangt af van de belangen en de krachten die daarbij een rol spelen. Ons vermogen om deze te kunnen inschatten is relevant. Het is daarnaast van belang wat wijzelf kunnen doen, wat ons handelingsvermogens is. Daarbovenop komt hoe wij het drietal, het probleem, de krachten buiten ons en de krachten in ons op elkaar gaan laten inwerken. Dat is intelligentie.
Kortom, intelligentie is het vermogen om met de krachten in de wereld zinvol om te gaan.
Voor een schaker zijn dat in eerste instantie de mogelijkheden die de diverse stukken op het bord hebben, d.w.z. de toegelaten zetten. Zoals als gebleken is is dat numeriek te formuleren en daardoor met een computer op te lossen. De mens moet het dan uiteindelijk het een machine afleggen. In een partij tussen twee mensen spelen echter naast de vermogens van de stukken op het bord ook die van de spelers een rol. Is het een sterke schaker, heeft hij de neiging om overmoedig te zijn, wordt hij zenuwachtig als de tijd bijna op is? Psychologisch inzicht kan een rol gaan spelen. Ook de handgebaren, gezichtsuitdrukkingen, snelheid van zetten, minachtend puffen, kan helpen.
Menselijke intelligentie gaat verder dan het kunnen omgaan met problemen, zowel m.b.t. de krachten die werken als die van de actor. Heeft het probleem dat moet worden opgelost betrekking om mensen dan spelen er vermogens mee die niet in getallen zijn uit de drukken: doorzettingsvermogen, empathie, liefde, moraliteit, gezondheid, e.d. Hiervoor is menselijk bewustzijn en de daarmee samenhangende intelligentie nodig en zal AI het moeten laten afweten. Zo zal AI in sommige gevallen nuttig kunnen zijn om een diagnose te stellen, is hier sprake van een tumor of niet, maar vaak ongeschikt om een therapie voor de stellen.
Hierbij kan de fysieke, maatschappelijke en psychische situatie van de patiënt, en soms ook die van de therapeut, van groot belang zijn. Een chatbot is dus leuk om feiten te achterhalen en voor het oplossen van sommige numerieke problemen, maar ongeschikt voor een persoonlijk gesprek omdat er dan zaken een rol kunnen gaan spelen waar de machine vanwege zijn aard geen weet van heeft.
