Vrije energie

In een vorig artikel is een algemeen overzicht gegeven van energiebronnen. Hieronder gaan we specifiek in op ‘vrije energie’. Dit begrip is afgeleid van de Engelse term ‘free energy’, die zowel duidt op vrijelijk beschikbaar als op gratis verkrijgbaar. Het is niet altijd én-én. Zo wordt Tesla’s poging om bliksemenergie te benutten vaak genoemd bij de overzichten van vrije energie, maar realisatie zal kostbare installaties vergen. Dit geldt overigens voor bijna alle manieren om vrije energie te benutten. Wat is er dus zo anders t.o.v. de andere, ‘onvrije’, energie. Er kunnen twee soorten worden onderscheiden:

Allereerst is er de fysieke potentiële energie die, als je niets doet vanzelf uiteindelijk warmte wordt. Voorbeelden zijn de genoemde bliksem, het water dat vanuit hooggelegen bergmeren door rivieren naar de zee stroomt, de zon die het aardoppervlak verwarmt en temperatuurverschillen in en op de aarde die zich vanzelf vereffenen, maar die benut hadden kunnen worden. Een deel van deze energie is in principe vrij om te gebruiken. De omzetting naar bijvoorbeeld elektriciteit kan soms wel erg kostbaar zijn.

Daarnaast zijn er verborgen bronnen die nog niet als zodanig worden herkend en die pas beschikbaar komen na menselijk ingrijpen. Als dat niet gebeurt blijven ze zoals ze zijn. We zouden de nulpuntsenergie van de kosmos, de chemische elementen lichter dan wel zwaarder dan ijzer en de materie zelf (E = mc²) hieronder kunnen scharen. Verder wordt ook de etherwereld genoemd. Daarmee wordt een omhulling van onze fysieke wereld bedoeld waar de groei- en vormkrachten hun oorsprong vinden die de materiële wereld in verschijning brengen.

In de literatuur over vrije energie worden deze beide energiebronnen in de regel niet onderscheiden. De eerste is echter met de reguliere fysica te verklaren en vergt vooral innovatieve techniek. Om bronnen van de tweede soort aan te boren, als ze al bestaan, moeten paden buiten de standaard wetenschap worden betreden. Onderzoekers en uitvinders worden in deze richting gestimuleerd door de fantasie prikkelende slecht begrepen verschijnselen en mededelingen. Enkele voorbeelden:

• Hoe kunnen de piramides zijn gebouwd met alleen menskracht (of van dieren)? Waar komen de rotsblokken vandaan, hoe zijn ze zo nauwkeurig uitgehakt en hoe zijn ze vervoerd?
• Van recente tijd zijn de UFO’s, onbekende vliegende objecten die een onwaarschijnlijke versnelling en beweeglijkheid kunnen laten zien..
• Christina deelde in 2019 mee dat er al geruime tijd geavanceerde technologie op de aarde in gebruik is, maar dat dit geheim wordt gehouden omdat de mensheid er nog niet aan toe is. Over de aard hiervan doet zij geen mededelingen.
• In 1871 publiceerde de Britse auteur Edward Bulwer-Lytton “The Coming Race“, een roman over een onder de aarde levend volk dat een geavanceerde technologie heeft ontwikkeld, gebaseerd op “Vril”, een vorm van vrije energie. Dit boek is al in een eerder bericht aan de orde gekomen.
• In de mysteriedrama’s van Rudolf Steiner ontwikkelt een van de hoofdpersonen, Strader, een soort ethermachine. Of deze echt werkt wordt niet duidelijk. In de laatste scene blijkt dat Strader zich bewust wordt van een fout, en sterft. Rudolf Steiner heeft de Strader machine veel nauwkeuriger beschreven, dan nodig voor een toneelattribuut. Velen hebben geprobeerde deze machine op basis hiervan na te bouwen. Er zijn geen successen gerapporteerd. Hierbij moet worden bedacht dat deze machine slechts zou werken indien gebouwd (en aangezet?) door een persoon met een voldoende hoge moraliteit. Op de website van Imagilogos is meer informatie te vinden.
• In 1872 demonstreerde Keely in Philadelphia zijn machine, gebaseerd op sympathetic vibrations. Hij trok veel aandacht onder wetenschappers, journalisten en investeerders. Ook occultisten als Steiner en Harrison namen hem serieus. Paijmans heeft een uitvoerig boek geschreven over Keely zelf en alle publiciteit die zijn vinding genereerde. Een inhoudelijk overzicht van de principes is verzameld door de Message Company. Gruben verklaart in antroposofische termen waarom alleen Keely in staat was zijn machine te laten werken.

Vrije energie binnen de behoudswetten

Binnen dit raamwerk van de wetten van behoud van massa en energie is er vrijwel geen ruimte voor vrije energie, in de zin van gratis en zonder consequenties te benutten. Zonne- en windenergie zijn ogenschijnlijk vanuit de kosmos gezien vrij, maar beïnvloeden het klimaat en de aarde zelf aanzienlijk. Ook waterkracht is niet echt vrij. Het gaat ten kostte van vrij stromend water in de bergen. Atoomenergie is wat meer vrij als de bijkomende radio-activiteit wordt vermeden. In bescheiden mate worden dan elementen omgezet in andere elementen. Als alle op dit moment benodigde energie op aarde op een schone manier zou kunnen worden gewonnen zal deze nauwelijks de materiële samenstelling van de aarde veranderen. In nog veel sterkere mate geldt dat voor het nu nog vrijwel onmogelijke omzetten van materie in energie. De massa van de brokstukjes materie die vanuit de kosmos op de aarde regenen zou vermoedelijk ruimschoots voldoende zijn.

De finale energievorm in het heelal is de zogenaamde nulpuntsenergie of vacuumenergie. Het is de uit de kwantummechanica volgende energie van de lege ruimte, gebaseerd op de onzekerheidsrelatie van Heisenberg. Een interessant boek hierover is geschreven door Frank Close: “Nothing, a very short introduction“. In het Nederlands is dit verschenen in de serie Elementaire Deeltjes: “Niets”. Wat blijft er over als je alle materie weghaalt? Close is een Britse hoogleraar in de theoretisch natuurkunde. Hij legt op een toegankelijke wijze uit dat volgens de huidige inzichten in de natuurkunde er slechts ruimte (maar wat is dat dan?) met energie overblijft. Die hoeveelheid energie kan gigantisch zijn en fluctueert lokaal t.g.v. de onzekerheidsrelatie. Bovendien, heeft het heelal wel een vaste afmeting? Die hangt immers af van de hoeveelheid materie in het heelal, en die is volgens sommige theorieën ook niet constant. Kortom, het is de vraag of de behoudwetten van energie en materie wel echt gelden. Dit is een interessant punt voor voorstanders van de mogelijkheid van het bestaan van vrije energie. Close gaat hier niet op in.

De thermodynamica en de kwantummechanica

De tweede wet van de thermodynamica, die een beperking legt aan de mogelijkheden om uit temperatuurverschillen energie op te wekken is wellicht aan een heroverweging toe. Energie wordt opgewekt door systemen met verschillende eigenschappen, bijvoorbeeld temperatuur, met elkaar te verbinden. Verschillen zullen hierdoor verdwijnen. De potentiële energie is verbruikt en daarmee sterft de energiebron. Het beeld dat vaak gebruikt wordt is van twee verzamelingen balletjes, rode en blauwe. Stel dat ze een verschillende temperatuur hebben. Ze worden gemengd waarbij energie vrijkomt om iets te laten draaien. Daarna kunnen ze niet meer gescheiden worden, anders dan door iemand die naar de kleur kijkt en ze weer sorteert. Deze persoon laadt a.h.w. de batterij weer op. Hij is essentieel, en daardoor is de gewonnen energie niet vrij.

De kwantummechanica leert ons echter dat bij iedere interactie tussen deeltjes er andere deeltjes met nieuwe eigenschappen ontstaan. Deze gaan echter niet geïsoleerd verder, maar de ontstane deeltjes zijn “verstrengeld”. Zij vormen als het ware een nieuw geheel. Ook als de rode deeltjes gemengd worden met de blauwe hebben ze a.h.w. een geheugen waarin is opgeslagen dat ze veel interactie met andere rode deeltjes hebben gehad. Dit zou benut kunnen worden om de rode en blauwe deeltjes weer te scheiden. Het klassieke beeld dat elementaire deeltjes zogenaamd ononderscheidbare deeltjes zijn moet door de verstrengeling worden heroverwogen. Een interessant experiment over dit onderwerp is gedaan door de masterstudent in de theoretische natuurkunde, Frank Somhorst. Als je een brok verstrengelde materie neemt en je splitst het op willekeurige wijze in tweeën ontstaan twee brokken waarvan de totale entropie groter is dan de oorspronkelijke. De splitsing heeft de chaos vergroot. Wordt er echter rekening gehouden met de verstrengeling dan is de entropie gelijk gebleven, zie een artikel in Trouw van 4 juli 2023. Dit kan een ander licht werpen op de mogelijkheid van vrije energie gezien vanuit de fysica.

Als de geldigheid van de behoudwetten en van de tweede hoofdwet van de thermodynamica wordt opgegeven moet ook de (on)mogelijkheid van vrije energie binnen de fysica worden heroverwogen.

Metafysische mogelijkheden

De grenzen van de fysica zijn gebaseerd op aannamen die in overeenstemming zijn met waarnemingen. Misschien zijn er nog niet onderzochte omstandigheden waardoor deze moeten worden verschoven. Waar zouden deze veronderstelde grenzen kunnen worden overschreden waardoor zoiets als vrije energie kan worden gerealiseerd?

• De kwantummechanica laat zien dat er meer samenhang in de wereld is dan tot nu toe verondersteld. Waarnemer en waarneming beïnvloeden elkaar. De meest elementaire deeltjes die een interactie hebben ondergaan zijn na afloop verstrengeld. De wetten van de thermodynamica moeten opnieuw worden beschouwd. Dit kan consequenties hebben voor de samenhangende begrippen entropie en energie. De traditionele opvattingen dat entropie altijd moet toenemen en dat de hoeveelheid winbare (bruikbare) energie altijd moet afnemen zouden wel eens onjuist kunnen zijn.
• Een speciaal effect van de kwantummechanica is de boven genoemde nulpuntsenergie: ook de grondtoestand van een systeem heeft t.g.v. de onzekerheidsrelatie van Heisenberg een energie. Dit geldt ook voor het vacuüm. Deze vacuümenergie kan zeer groot zijn. Hoe groot is theoretisch nog niet vastgesteld. Hier praktisch gebruik van maken is nog niet gelukt maar is wel een bron van veel speculaties. Het is de vraag of daarbij niet de geaccepteerde natuurwetten worden overschreden.
• Binnen de traditionele fysica is koude kernfusie niet perse onmogelijk. Pogingen in die richting worden nog steeds ondernomen. Hierbij moeten omstandigheden worden geschapen waaronder protonen en elektronen kunnen worden samengevoegd tot neutronen waarbij bijvoorbeeld uit vier waterstofatomen helium ontstaat. Hierbij kan zeer veel energie vrijkomen. De natuur heeft deze mogelijkheid gelukkig zeer moeilijk realiseerbaar gemaakt omdat het gemakkelijk tot catastrofale ongelukken zou kunnen leiden.
• Water bestaat uit waterstof en zuurstof. Een proces dat met weinig energie deze splitsing tot stand kan brengen kan een bron van energie zijn omdat bij de verbranding van waterstof veel warmte vrij komt. Traditioneel wordt deze splitsing gerealiseerd met elektrolyse, dat meer energie vergt dan het opbrengt. Maar is dit de enige mogelijkheid? Zou water niet in een trilling (vortex) kunnen worden gebracht waarbij het uit zichzelf in de beide componenten uiteenvalt? Zie de “uitvinding” van Daniel Dingel. Hij liet naar verluid een grote verzameling auto’s op water rijden door goedkoop water te splitsen in waterstof en zuurstof.
• Het woord “ether” valt vaak in relatie met vrije energie. Oorspronkelijk was ether het medium waarin licht zich verplaatst. Het bestaan ervan is nooit aangetoond. Einstein liet zien dat de aanname van zo’n medium niet noodzakelijk is om eigenschappen van het licht te verklaren. In de antroposofie is het de bron van vorm-, groei’-, en voortplantingskrachten in de natuur. De energie nodig voor het opbouwen van de organische wereld wordt vanuit deze opvatting door de etherwereld geleverd. Ether is dan echter niet een soort van verdunde materie, maar eerder te begrijpen als zich bevindend vlakbij de fysieke wereld in een andere dimensie. Ethertechnologie omvat de technische onderzoekingen om deze bron binnen de fysieke wereld gecontroleerd werkzaam te maken.
• Het heelal zou meer dimensies dan drie kunnen hebben. In de andere dimensies zou energie kunnen zijn opgeslagen of zelfs kunnen worden gegenereerd. De kromming van de ruimte geeft al aan dat er meer dimensies zijn. Lokaal, bij grote massa’s als planeten en sterren, is deze kromming zelfs sterker. Kunnen deze extra dimensies worden bereikt, of zijn zij eigenlijk al permanent manifest in fysisch slecht te beschrijven verschijnselen als bijvoorbeeld de organische natuur, menselijke creativiteit en het bewustzijn?
• Direct gerelateerd hieraan is het leven zelf. Levende wezens, planten, dieren, mensen, kunnen een bron van energie zijn. Zij hebben licht en voeding nodig, maar hoe verhoudt zich dat tot de energie die zij genereren? Interessant is dat de sociale en culturele omstandigheden voor mensen van grote invloed zijn op hun energie. Denk aan concerten, sport, inspirerende voordrachten en ‘het hebben van groene vingers’. Ook interessant is dat er mensen zijn die beweren vrijwel geen voedsel nodig te hebben, maar van (bijna?) uitsluitend licht en lucht kunnen leven, de breatharians.

De meeste van deze opties proberen door buiten de traditionele fysica te treden deze te verrijken met een nieuwe energiebron. Een geheel andere denkrichting is het om de fysica niet als het startpunt, maar als het eindpunt te beschouwen. Dan wordt bijvoorbeeld vanuit een esoterisch gezichtspunt of vanuit een filosofische stroming als het idealisme, eerst geprobeerd om energie als begrip helder te krijgen om daarna manifestaties binnen het materialistische wereldbeeld van de fysica te plaatsen. Dit is een benadering die nog verder moet worden geïdentificeerd en uitgewerkt.

Sociale implicaties

Stel dat het mogelijk blijkt om op goedkope wijze de een of andere vorm van vrije energie te realiseren. Wat betekent dat voor de samenleving, voor de economie, voor de sociale verhoudingen? Misschien is het al gelukt. Diverse bronnen suggereren dit, zie Cristina en Van Asdonk. Deze laatste gaat hier uitvoerig op in. Hij beargumenteerd dat om te voorkomen dat invoering vanwege commercieel, militaire of economische belangen wordt geblokkeerd wereldwijd, tegelijkertijd op vele plekken dergelijke energiebronnen dan moeten worden gerealiseerd. We moeten dan ook bereid en in staat zijn de te verwachten sociale chaos door te maken en te overwinnen. Dit correspondeert met de waarschuwing van Rudolf Steiner dat dergelijke grote stappen in de techniek alleen gezet mogen worden als dit gepaard gaat met significante stappen in de moraliteit.