In een berg stenen is de kathedraal die daarmee gebouwd kan worden onzichtbaar. Evenzo geldt dit voor het strand en een zandkasteel, een berg plankjes en een schip, een kist transistors en een computer. Onzichtbaar zijn de architect, de kinderen en de techneut. We zien ze niet, maar ze manifesteren zich in hun schepping.
In een een eerder bericht, Het wonder van de emergentie, is de vraag open gebleven wat zich precies bij emergentie openbaart. Wat manifesteert zich bij een verzameling koperatomen in de kleur van een koperen plaat, bij een groep afzonderlijke spreeuwen in de vorm van hun vlucht, bij een chaotische verzameling eiwitmoleculen in een ei waaruit een kip groeit, bij een verzameling zenuwcellen in de gedachten die bij ons opdoemen, bij de woorden van een taal in het verhaal dat een chatbot ervan maakt? Hier moet toch ook een ‘architect’ achter zitten die zich in de genoemde manifestaties openbaart!
Deze architect is natuurlijk niet een mens, ook geen man met een baard op een wolk, maar de een of andere scheppingsmacht, een nader te bestuderen natuurfenomeen dat zichtbaar wordt dat op een specifieke manier zijn werking kan doen als zich een geschikte constellatie van elementen zich voordoet. In ieder van de afzonderlijke elementen is hij afwezig, zoals het kind niet in een van de plankjes zit. Maar het kind helpt wel bij de configuratie en drukt zich uit in het resultaat.
Deze zienswijze geeft ook antwoord op het zogenaamde moeilijke probleem van het bewustzijn: hoe kan er bewustzijn ontstaan uit een verzameling moleculen. Hebben die ieder al een aspect daarvan? Het antwoord vanuit het geschetste gezichtspunt is ‘nee!”. Net zomin als er een kathedraal aanwezig is in de afzonderlijke stenen, zit er bewustzijn in de moleculen. De kathedraal ontstaat als er zich een architect mee bemoeit die het juiste creatief vermogen heeft. Zo ontstaat er pas bewustzijn als zich een scheppingsmacht mat de materiële verbindt die weet wat bewustzijn is en hoe dat tot stand komt. Evenmin als een kathedraal per ongeluk uit een berg stenen ontstaat, ontstaat het bewustzijn toevallig uit de fysieke componenten waaruit het lichaam van de mens is gevormd.
In emergentie manifesteert zich een entiteit die alleen onder specifieke omstandigheden zichtbaar wordt. Of deze entiteit zich buiten de samenstellende elementen bevindt, dan wel zich er al verborgen in bevindt is bijna een semantisch verschil. Hier zou pas helderheid over verkregen kunnen worden als het mogelijk zou zijn dezelfde entiteit ook buiten de betreffende elementen zichtbaar wordt. We weten dat het het kind is dat het zandkasteel maakt en dat dit niet vanzelf uit het zand ontstaat, doordat we datzelfde kind ook andere dingen zien maken.
